استراتژی نظریه داده بنیاد یک نوع استراتژی کیفی است. این روش علاوه بر اینکه در نظریه پردازی کاربرد دارد به عنوان مجموعه ای از فنون اجرایی در پژوهش های کیفی مطرح است (دانایی فرد و همکاران، 1384). نظریه داده بنیاد به دنبال کشف یا ساخت نظریه از داده هایی است که به طور سیستماتیک با استفاده از تحلیل مقایسه ای به دست آمده و تجزیه و تحلیل می شوند. در حالی که نظریه داده بنیاد ذاتاً انعطاف پذیر است، یک روش شناسی پیچیده است. نظریه داده بنیاد هم یک روش تحقیق و هم محصول حاصل از آن تحقیق را نشان می دهد (Tie et al., 2019).
در روش داده بنیاد محقق بعد از شناسایی مسئله، اقدام به مشخص کردن هدف و سوالات تحقیق می کند و با بررسی پیشینه تحقیق به طراحی مطالعه می پردازد. فرایند تحقیق شامل مراحل آماده سازی داده، آشناشدن، کدگذاری و حصول معانی و مفاهیم است.
فرآیند انجام یک مطالعه تحقیقاتی داده بنیاد خطی نیست، بلکه تکراری و بازگشتی است. تحقیقات نظریه داده بنیاد شامل کاربرد دقیق روش ها و فرآیندهای خاص است. روشها عبارتند از «حالتها، رویهها یا ابزارهای سیستماتیکی که برای جمعآوری و تجزیه و تحلیل دادهها استفاده میشوند». از طریق مراحل مختلف کدگذاری، که همراه با تجزیه و تحلیل تطبیقی ثابت، نمونهبرداری نظری و یادداشت انجام میشود.
نمونه گیری نظری تا رسیدن به اشباع نظری استفاده می شود. این روشها و فرآیندها یک سیستم تکرارشونده و آشکار از کنشها و تعاملات ذاتی نظریه داده بنیاد را ایجاد میکنند. روشها به عناصر تکرارشونده در فرآیند تحقیق متصل میشوند، این فرآیند هم تکراری و هم پویا است و یک جهتی نیست (Tie et al., 2019).
در این روش محققان به طور هدفمند شرکت کنندگان و یا منابع داده ای را انتخاب می کنند که می توانند به سوال تحقیق پاسخ دهند. تولید همزمان داده ها یا جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها برای طراحی تحقیق داده بنیاد اساسی است (Birks & Mills, 2015). محقق این داده های اولیه را جمع آوری، کدگذاری و تجزیه و تحلیل می کند (Tie et al., 2019).
کدگذاری یک فرآیند تحلیلی است که برای شناسایی مفاهیم، شباهت ها و تکرارهای مفهومی در داده ها استفاده می شود. کدگذاری پیوند محوری بین جمع آوری یا تولید دادهها و توسعه نظریهای است که داده ها را توضیح می دهد (Charmaz, 2012). در نظریه دادهبنیاد، کدگذاری را میتوان به فازهای تکراری طبقه بندی کرد.
رهیافت های نظریه داده بنیاد کلاسیک، نظاممند و ساختگرا از اصطلاحات مختلفی برای توضیح هر مرحله کدگذاری استفاده میکنند.
رهیافت ها | اصطلاحات کدگذاری |
اولیه میانی پیشرفته |
کلاسیک | کد گذاری باز | کدگذاری انتخابی | کدگذاری نظری |
نظاممند | کدگذاری باز | کدگذاری محوری | کدگذاری انتخابی |
ساختگرا | کدگذاری اولیه | کدگذاری متمرکز | کدگذاری نظری |
کاربرد دقیق روش نظریه داده بنیاد، تجزیه و تحلیلی را بهبود میبخشد که منجر به تولید یک نظریه داده بنیاد یکپارچه و جامع میشود که فرآیند مربوط به یک پدیده خاص را توضیح میدهد (Birks & Mills, 2015). نتایج یک مطالعه داده بنیاد به عنوان مجموعهای از مفاهیم مرتبط با یکدیگر در یک کل به هم مرتبط است و در تولید یک نظریه بنیادی بیان می شود (Glaser, 1967; Bryant & Charmaz, 2007; Charmaz, 2006). نظریه بنیادی، تفسیر یا تبیین نظری یک پدیده مورد مطالعه است. با این حال، برای اطمینان از کیفیت در تحقیق نیاز به اعمال دقت در سراسر فرآیند تحقیق است (Tie et al., 2019).